Κάποιοι θεωρούν «θεωρίες» το πεντάπτυχο της αυτοδιοίκησης, που λέω πάντα∙ και εννοώ το: Παραγωγική Ανασυγκρότηση της Τοπικής Οικονομίας, Διαφάνεια και Έλεγχος, Συμμετοχή, Κοινωνική Αλληλεγγύη και Σεβασμός στο Περιβάλλον. Προτιμούν να εστιάζουν σε προγράμματα και υποσχέσεις - μεγάλα λόγια. Σίγουρα βέβαια κανένας δεν έχει έτοιμες συνταγές για όλα. Στη ζωή τα περισσότερα πράγματα είναι ανοιχτά και εξελίσσιμα, άρα απρόβλεπτα. Όμως οι αυτοδιοικητικές αξίες παραμένουν σταθερές. Αυτό που αλλάζει είναι η πολιτική κουλτούρα και το σύστημα εξουσίας.

Για παράδειγμα, ακόμα και αυτό το απαράδεκτό νομικό πλαίσιο της αυτοδιοίκησης, που ισχύει σήμερα, προβλέπει στους δήμους την διαβούλευση. Μια διάταξη που κατάντησε κενό γράμμα, γιατί το δημαρχοκεντρικό σύστημα δεν την θέλει. Ενώ θα μπορούσε να είναι ένα εργαλείο συμμετοχής και δημοκρατίας. Αν ένας δήμαρχος ήθελε να εφαρμόσει την διαβούλευση, θα οργάνωνε συνελεύσεις στις γειτονιές να ακούσει πώς σκέφτονται οι δημότες, να λειτουργήσει τον διάλογο χωρίς προσχήματα και θεατρινισμούς. Θα μπορούσε να επανασυστήσει τα συνοικιακά συμβούλια ή τις επιτροπές γειτονιάς.

Το νομικό πλαίσιο προβλέπει επίσης τον ετήσιο ανοιχτό απολογισμό του δημάρχου -ανεφάρμοστη υποχρέωση κι αυτή- στα πλαίσια της διαφάνειας και του ελέγχου. Πώς θέλει αλήθεια ο δήμαρχος την συμμετοχή του δημότη, όταν τον αγνοεί πέντε χρόνια -γιατί τόσα θα είναι τώρα η θητεία της δημοτικής αρχής- και δεν θέλει ούτε να τον ακούει, όχι να τον βλέπει…Αν εφαρμόζονταν μια στοιχειώδης και ουσιαστική μορφή λαϊκής συμμετοχής, πολλά πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν στους δήμους, κυρίως οι προτεραιότητες. Επιμένω στην έννοια της συμμετοχής, γιατί την θεωρώ την πρώτιστη αξία της αυτοδιοίκησης.

Η λαϊκή συμμετοχή οπλίζει με δύναμη την αυτοδιοίκηση για να διεκδικήσει και να αντιμετωπίσει δυσκολίες, που έχουν τις ρίζες τους σε κεντρικούς μηχανισμούς και στρεβλώσεις του συστήματος. Αυξάνει την εθελοντική προσφορά και επαγρύπνηση, τόσο απαραίτητη και πολύτιμη για την αντιμετώπιση των απειλών από φυσικές καταστροφές, πυρκαγιές και πλημμύρες, αλλά και για την κοινωνική αλληλεγγύη.

Αλλά η συμμετοχή είναι και πολλά παραπάνω. Είναι τρόπος λειτουργίας του Δήμου, είναι μάθημα, παρουσία, είναι στοίχημα, διεκδίκηση, κάτι που διευρύνεται, συνειδητοποιείται, είναι ελευθερία, αλήθεια και αποτελεσματικότητα. Είναι μια «άλλη» οπτική, στην οποία πρέπει επιτέλους να δώσουμε την πρέπουσα σημασία.